Phải chăng chế độ một đảng cầm quyền là mất dân chủ

Đây là câu hỏi tốn nhiều giấy mực của các học giả cả vô sản lẫn tư sản. Nếu chỉ nhìn vào hiện tượng, thì đã có lúc, có nơi một số đảng cộng sản cầm quyền ở các nước xã hội chủ nghĩa Liên Xô và Đông Âu gây mất dân chủ trong nội bộ đảng và trong quá trình lãnh đạo đất nước dẫn tới sự sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội ở các nước này vào những năm 90 của thế kỷ XX, với cách nhìn khách quan, biện chứng và tinh thần học hỏi thì Đảng ta đã thẳng thắn nhìn nhận ra điều này và cho đó là một bài học trong quá trình lãnh đạo đất nước.

Với tư cách là hình thức chế độ chính trị của đất nước, dân chủ xuất hiện cùng với sự xuất hiện của Nhà nước, nên không bao giờ có một thứ dân chủ “thuần túy”, dân chủ bao giờ cũng mang bản chất giai cấp sâu sắc. Lịch sử phát triển của xã hội loài người đã và đang trải qua 5 hình thái kinh tế - xã hội, tương ứng với nó là 5 hình thái dân chủ từ cộng sản nguyên thủy, chiếm hữu nô lệ, phong kiến, TBCN và XHCN. Mỗi hình thái dân chủ sau là những nấc thang phát triển cao hơn, dựa trên sự kế thừa của nền dân chủ trong xã hội trước đó. Quy luật ấy cũng phản ánh khát vọng nghìn đời của nhân loại muốn thoát khỏi mọi sự tha hóa để vươn đến tiến bộ và tự do cùng với việc nhận thức ra logic vận động của xã hội loài người. Hướng đến chủ nghĩa xã hội là hướng đến một nền dân chủ tiến bộ và hoàn thiện. Cuộc đấu tranh vì chủ nghĩa xã hội là cuộc đấu tranh vì một chế độ dân chủ chân chính nhất. Dân chủ xã hội chủ nghĩa và dân chủ tư sản khác nhau về bản chất và về trình độ với tư cách là những xã hội nối tiếp nhau trong nấc thang từ thấp lên cao của xã hội loài người.

Trong từng thời điểm cụ thể, nhà nước nói riêng và xã hội nói chung đều phải do một đảng lãnh đạo. Có hay không có dân chủ, dân chủ được thực hiện ở trình độ cao hay thấp, tất cả phụ thuộc vào bản chất của đảng cầm quyền chứ không phụ thuộc vào số lượng nhiều hay ít các đảng phái chính trị. Ở nước ta, thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa là quy luật hình thành, phát triển, là tôn chỉ mục đích hoạt động của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Đảng Cộng sản lãnh đạo, là người đại diện chân chính duy nhất cho lợi ích và nguyện vọng của nhân dân lao động trong cuộc đấu tranh bảo vệ quyền sống, quyền tự do, dân chủ và hạnh phúc.