NVB40 - TAM QUYỀN PHÂN LẬP KHÔNG PHÙ HỢP VỚI VIỆT NAM

 

Mô hình tam quyền phân lập ra đời, ban đầu nhìn chung, với chủ trương phân quyền để chống lại chế độ phong kiến chuyên chế, thanh toán nạn lạm quyền, để chính quyền không thể gây hại cho người bị trị và bảo đảm quyền tự do cho nhân dân. Theo các nhà nghiên cứu “tam quyền phân lập” là nguyên tắc tổ chức của Nhà nước tư bản hiện nay để không tập trung quá nhiều quyền lực nhà nước vào một cơ quan nhất định bằng sự phân chia quyền lực và kiểm soát lẫn nhau giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp. Tuy nhiên, do mỗi nước có truyền thống lịch sử, văn hoá, điều kiện đặc thù khác nhau nên không thể có một khuôn mẫu chung nào về “tam quyền phân lập” để áp dụng chung cho tất cả các nước mà mỗi nước có một mô hình tổ chức khác nhau.

Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, một số cá nhân lợi dụng việc chậm cụ thể hóa quy định của Hiến pháp về cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực nhà nước ở các cấp, tình trạng tham nhũng của một số cán bộ, đảng viên và việc hoạt động chưa thật sự hiệu quả của một số thiết chế trong bộ máy nhà nước... để phủ nhận nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức cũng như hoạt động của bộ máy nhà nước và tung hô, cường điệu hóa, lý tưởng hóa học thuyết “tam quyền phân lập”.

Cụ thể, ngày 05/4/2024, trên trang facebook Việt Tân phát tán bài “Đổi tên để tòa án độc lập xét xử”, nội dung xuyên tạc kết quả Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5 nhiệm kỳ khóa XV thảo luận về Dự thảo Luật tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi), phủ nhận sự độc lập của tòa án trong xét xử các vụ án, đồng thời kêu gọi xây dựng nhà nước “tam quyền phân lập” ở Việt Nam. Có thể khẳng định ngay rằng, đó là luận điệu sai trái, cực đoan và cơ hội chính trị. Đây là những luận điệu không mới và đã được các thế lực thù địch, phản động ra sức tuyên truyền, kích động nhằm xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng và chế độ XHCN ở nước ta.

Đầu tiên, có thể thấy các nước tư bản vẫn cứ ca ngợi “tam quyền phân lập”. Thế nhưng, đó chỉ là “cái bánh vẽ”. Bởi, nguyên gốc tư tưởng của những người khởi xướng ra nó là để chống chế độ chuyên chế phong kiến, đúng hơn là khi đó, hệ tư tưởng của giai cấp tư sản đang lên, nhân danh xã hội đấu tranh, giành quyền cho giai cấp tư sản. Nhưng khi giành được quyền lực, thì họ đâu có thực hành dân chủ cho toàn xã hội, bảo đảm các quyền cho toàn thể dân chúng. Để tránh xung đột, cao hơn là cách mạng xã hội do bất công, chuyên chế tư sản tạo ra, họ đã mượn luôn cái tư tưởng phân quyền để dựng lên những cái hiến pháp được gọi là “công lý” và “tự do” ấy.

Đề cao “tam quyền phân lập”, Hiến pháp Hoa Kỳ đã làm mất ngay quyền lực của dân từ đạo luật gốc này. Trong cái thiết chế “tam quyền” ấy, duy chỉ có Quốc hội là dân được bầu trực tiếp, song cũng chỉ đối với Hạ viện thôi. Còn Tổng thống, dân chúng đâu có được bầu trực tiếp mà phải gián tiếp bầu qua đại cử tri. Riêng với tư pháp, tuy Khoản 2, Điều II xác định: “Tổng thống sẽ bổ nhiệm… các quan tòa của Tòa án Tối cao”, nhưng Khoản 1, Điều III lại xác lập: “Các quan tòa của Tòa án Tối cao và các tòa án cấp dưới sẽ giữ chức vụ của mình đến suốt đời”… Với nhiều lý do khác, song cũng vì cấu trúc “tam quyền phân lập” mà chính giới Hoa Kỳ phải thừa nhận: “tổng số cử tri đi bầu nhìn chung - kể cả trong các cuộc bầu cử tổng thống - đều thấp hơn so với ở hầu hết các nền dân chủ khác”. Rõ ràng, dưới chế độ tư bản, tiếng là phân quyền song chỉ là giả hiệu; hô hào “tam quyền phân lập” chẳng qua là một thủ đoạn chính trị, đúng như nhận định xuyên thời đại của C.Mác: “Cứ 3 năm hoặc 6 năm một lần lại quyết định cá nhân nào trong giai cấp thống trị phải đại diện và đàn áp nhân dân tại Nghị viện”.

Ở Việt Nam, chúng ta đã tiếp thu mặt tiến bộ trong kỹ thuật tổ chức các thiết chế nhà nước trên thế giới, trong đó việc “phân công” và “phối hợp” giữa 3 nhánh quyền lực nhà nước (lập pháp, hành pháp và tư pháp) để tổ chức bộ máy nhà nước, kiểm soát quyền lực nhà nước, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, thể hiện rõ ở các bản hiến pháp Việt Nam, đặc biệt là Hiến pháp năm 1946, Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001) và trong Điều 2, Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân” nên “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”.

Như vậy, mục tiêu cuối cùng của thống nhất quyền lực nhà nước là phục vụ nhân dân. Đây là tính ưu việt tuyệt đối của Hiến pháp Việt Nam do thiết chế phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan quyền lực đem lại. Hiến pháp cấu trúc cả một chương “Chế độ chính trị”. Tại đây, bất cứ một điều nào cũng phản ánh đầy đủ, đúng nghĩa “Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam là Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân”. Từ Nhà nước, Đảng cho đến Mặt trận Tổ quốc các đoàn thể chính trị, xã hội… với chức năng, quyền hạn, mối quan hệ chính trị, xã hội, pháp lý của mình đều nằm trong nội hàm nhân dân, hướng tâm phục vụ nhân dân; thực hiện “Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân” chứ không phải để phân tách, phân rã quyền lực của nhân dân như các thiết chế tam quyền phân lập.

Từ những cơ sở lý luận khoa học và thực tiễn như đã phân tích ở trên, chúng ta khẳng định rằng: “tam quyền phân lập” có thể phù hợp ở các mức độ khác nhau với một số nước trên thế giới, nhưng không phù hợp với thể chế chính trị của Việt Nam, bởi lẽ việc thực hiện quyền lực nhà nước theo phương thức nào là phụ thuộc vào thể chế chính trị của mỗi quốc gia. Thực tiễn và kinh nghiệm qua gần 40 năm đổi cũng như việc học hỏi, tham khảo kinh nghiệm của các nước trong tiến trình hội nhập quốc tế đã cho thấy, tính đúng đắn và sáng tạo của Đảng trong hoạch định đường lối đổi mới, lựa chọn mô hình tổ chức nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam không “tam quyền phân lập” mà thống nhất quyền lực của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công phối hơp và kiểm soát giữ các cơ quan nhà nước trong viêc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp là hoàn toàn đúng đắn và phù hợp với xu thế phát triển của thời đại./.