Không rời mắt khỏi mục tiêu...

Liệt sĩ - Anh hùng LLVT nhân dân Nghiêm Xuân Danh, chiến sĩ trắc thủ TZK, Tiểu đoàn 77, Trung đoàn 257, Sư đoàn 361 (Quân chủng Phòng không-Không quân) hy sinh cách đây gần 45 năm, nhưng trong ký ức của những người đồng đội thì anh vẫn luôn hiện hữu không chỉ vì Nghiêm Xuân Danh có nhiều tài năng, đức độ mà còn bởi sự gan dạ, mưu trí và dũng cảm.

Mới đây khi về thăm lại Tiểu đoàn 77, Đại tá, Anh hùng LLVT nhân dân Đinh Thế Văn, nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 77 và các CCB Đỗ Đình Tân, Phạm Nhật Vinh, Nguyễn Mạnh Quyền, nguyên là các trắc thủ cùng chiến đấu với Nghiêm Xuân Danh. Sau khi thắp xong nén hương ở bia tưởng niệm, họ đã ra vị trí nơi đặt xe thu phát để phát hiện máy bay địch vào thời điểm ác liệt cuối tháng 12-1972, nơi mà Nghiêm Xuân Danh đã anh dũng chiến đấu đến hơi thở cuối cùng. Ngước mặt lên trời xanh, CCB Phạm Nhật Vinh thở dài:

- Đồng đội Danh ơi, hôm nay tôi trở về đơn vị cũ mà như thấy hồn anh quanh đây. Tôi nợ anh một mạng sống!”.

Dừng một lát, CCB Phạm Nhật Vinh chỉ vào gốc cây xà cừ ở gần cổng chính và nói: “Sáng ngày 19-12-1972, kíp chiến đấu luyện tập để chuẩn bị bước trận chiến mới, đến khoảng 9 giờ sáng, đơn vị nghỉ giải lao tại vị trí này. Nghiêm Xuân Danh vào nhà mở ba lô lấy gói kẹo và bao thuốc lá rồi nhờ tôi đi xin nước. Mười anh em trong trung đội ngồi quanh quần, Danh bảo: “Anh trai tôi vừa đi chiến đấu ở chiến trường miền Nam về. Mời các đồng chí trong trung đội ăn kẹo, hút thuốc chung vui cùng gia đình tôi vì anh vẫn còn sống và trở về với quê hương”. Cuối giờ giải lao, Danh báo cáo với đồng chí Nguyễn Văn Đức, sĩ quan điều khiển: “Trưa nay sẽ đến lượt tôi trực và trực luôn ngày mai thay đồng chí Vinh, vì hôm qua đồng chí Vinh đã  hộ tôi rồi”. Đồng chí Đức nhất trí.

Đêm ngày 20, rạng sáng ngày 21-12-1972, kíp chiến đấu của Tiểu đoàn chiến đấu mưu trí, lập công xuất sắc, bắn rơi tại chỗ hai máy bay B-52 của Mỹ. Thắng lợi trên có đóng góp to lớn của Hạ sĩ Nghiêm Xuân Danh. Thiệt hại nhiều, địch thay đổi cách đánh phá bằng cách dùng máy bay chiến thuật tập trung đánh các trận địa tên lửa. 9 giờ sáng ngày 21-12, bầu trời rung chuyển bởi tiếng gầm rú của các tốp máy bay địch. Nghiêm Xuân Danh dùng kính ngắm quang học TKZ, ngồi trên chòi cao phát hiện 4 máy bay F4 và thông báo liên tục từ cự ly 45km, mục tiêu bay vào theo hướng Đông Bắc. Đến cự ly 30km, chiến sĩ Nghiêm Xuân Danh hô to: “Mục tiêu bay thẳng vào đánh trận địa”. Không rời mắt khỏi ống kính, quyết tâm bám sát, anh dõi theo từng hành động trên không của lũ cướp trời, thông báo mục tiêu cho kíp chiến đấu. 4 chiếc F4 lao thẳng vào trận địa, thả 4 quả quả bom bi mẹ trùm lên toàn bộ khu vực đơn vị đóng quân. Khí tài bị hỏng. Trắc thủ Nghiêm Xuân Danh bị bom bi xuyên qua mũ sắt, đơn vị đưa đi bệnh viện Quân y 108, đến 2 giờ sáng ngày 22-12-1972 thì đã trút hơi thở cuối cùng.

Hơn 20 ngày sau khi Danh hy sinh, mẹ và em gái Danh cùng hai người thân vào Ban chỉ huy Tiểu đoàn. Đồng chí Dần, Chính trị viên Tiểu đoàn báo cáo là Danh đang đi công tác, mẹ của Danh ngậm ngùi: “Các anh đừng dấu nữa, gia đình đã biết chuyện rồi. Chúng tôi vừa thắp hương cho Danh ở ngoài nghĩa trang Văn Điển rồi mới vào đây. Xin phép đơn vị cho biết quá trình chiến đấu hy sinh của Danh”. Sau khi thuật lại sự dũng cảm của Hạ sĩ Nghiêm Xuân Danh, Tiểu đoàn trưởng Đinh Thế Văn liền xin lỗi gia đình và nói đây là một tổn thất, mất mát lớn đối với gia đình và đơn vị. Vì chiến tranh ác liệt nên chưa có chỉ thị của trên, do vậy tiểu đoàn chưa thông báo được với gia đình. Sắp tới đơn vị cử đoàn công tác về địa phương để thông báo về sự hy anh dũng của Nghiêm Xuân Danh.

Trong ký ức của CCB Đỗ Đình Tân, Nghiêm Xuân Danh là một chiến sĩ thư sinh, nhưng gan dạ, luôn xung phong đảm nhận những công việc khó, nguy hiểm. Đặc Danh là người đa tài và rất có hiếu, anh có thể làm văn, làm thơ, hát hay, đàn giỏi. Năm 1970, khi đó đang là sinh viên năm thứ 2 khoa Lịch sử, trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Danh gác bút nghiên tình nguyện cùng hàng trăm sinh viên khác lên đường ra trận. Vào chiến trường, dưới mưa bom bão đạn nhưng hàng tuần, Danh vẫn tranh thủ viết thư hỏi thăm, động viên bố mẹ và căn dặn các em chịu khó học tập, ngoan ngoãn. Có lần Danh viết một bài thơ gửi cho các em của mình: "Anh tạm xa đất Bắc thân yêu/ Nhận tin anh chớ buồn nhiều em nhé/ Tuổi hai mươi đời còn non trẻ/ Anh vào trận lần này sức khỏe đang lên/ Lòng rộn vui khi vững gan bền/ Như cậu học trò thuộc bài lên bảng"...

Kỷ niệm 45 năm chiến thắng “Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không”, lớp lớp các thế hệ cán bộ, chiến sỹ của Tiểu đoàn 77, Trung đoàn 257, Sư đoàn 361 hôm nay luôn khắc ghi sự hy sinh cao cả của Anh hùng Nghiêm Xuân Danh. Anh đã đi xa nhưng chiến công của anh sẽ mãi được sử sách lưu danh, mãi là tấm gương sáng cho mọi cán bộ, chiến sỹ học tập, làm theo.