Khởi tố vụ án ở Đồng Tâm là đúng pháp luật Việt Nam

Ngày 13/6/2017, Cơ quan cảnh sát điều tra Công an Thành phố Hà Nội đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự liên quan đến việc bắt giữ 38 người thi hành công vụ tại thôn Hoành (xã Đồng Tâm, Mỹ Đức) để điều tra về 2 tội danh: bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật theo điều 123 Bộ Luật hình sự và hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản theo điều 143 Bộ Luật hình sự. Đây là việc làm theo đúng trình tự quy định của pháp luật.

Thứ nhất, theo quy định, khởi tố vụ án là giai đoạn tố tụng mở đầu các hoạt động điều tra. Quyết định khởi tố vụ án hình sự là hình thức văn bản tố tụng, nhằm để xác định sự việc xảy ra trong thực tế có hay không có dấu hiệu của tội phạm để từ đó ra quyết định khởi tố hoặc quyết định không khởi tố vụ án. Việc khởi tố vụ án không đồng nghĩa với việc sẽ khởi tố bị can. Cơ quan điều tra chỉ khởi tố bị can khi có đủ căn cứ để xác định một người đã thực hiện hành vi phạm tội. Trong trường hợp sau khi đã khởi tố vụ án nhưng cơ quan điều tra lại chưa xác định được ai đã thực hiện hành vi phạm tội hoặc xác định được nhưng không biết người đó đang ở đâu mà thời hạn điều tra đã hết thì cơ quan điều tra ra quyết định tạm đình chỉ điều tra cho đến khi xác định được. Nếu đã xác định được người thực hiện hành vi phạm tội thì cơ quan điều tra phục hồi điều tra, khởi tố bị can nhưng với điều kiện là thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự người thực hiện hành vi phạm tội vẫn còn. Ngoài ra nếu đã khởi tố vụ án nhưng trong quá trình điều tra xác định không có sự việc phạm tội hay hành vi của người bị điều tra không cấu thành tội phạm, cơ quan điều tra sẽ ra quyết định đình chỉ điều tra. Và theo đúng trình tự đó, việc Cơ quan cảnh sát điều tra Công an Thành phố Hà Nội ra quyết định khởi tố vụ án hình sự liên quan đến việc bắt giữ 38 người thi hành công vụ tại thôn Hoành (xã Đồng Tâm, Mỹ Đức) để điều tra là đúng trình tự quy định của pháp luật.

Thứ hai, Hiến pháp và pháp luật Việt Nam quy định rất rõ về quyền tự do thân thể, tự do đi lại, cư trú. Theo Điều 123, Bộ luật hình sự năm 1999, sửa đổi bổ sung năm 2009: “Người nào bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai năm”. Do đó, mọi hành vi xâm hại tới quyền tự do thân thể của công dân đều là hành vi vi phạm pháp luật. Việc bắt, giữ hoặc giam người phải tuân thủ các quy định của pháp luật, chỉ có người phạm tội quả tang, người bị truy nã, người phải chấp hành án phạt tù mới bị bắt. Vì vậy, nếu người nào tự ý bắt, giam, giữ người trái pháp luật thì hành vi này là nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm quyền tự do thân thể, tự do đi lại, cư trú của công dân, do vậy sẽ bị xử lý hình sự về tội bắt giữ hoặc giam người trái pháp luật quy định tại Điều 123, Bộ luật hình sự năm 1999, sửa đổi bổ sung năm 2009. Đối với vụ việc ở Đồng Tâm, nếu thời gian tới, cơ quan điều tra khởi tố bị can thì những người vi phạm sẽ bị xử lý theo quy định tại khoản 2 hoặc khoản 3, Điều 123 Bộ luật hình sự nêu trên với hành vi “chống người thi hành công vụ”. Bên cạnh đó, Pháp luật Việt Nam quy định rất rõ về chế độ tài sản và các biện pháp bảo vệ quyền sở hữu tài sản, trong đó có thể áp dụng chế tài hình sự. Theo đó, người nào cố ý làm hư hỏng hoặc hủy hoại tài sản của người khác trị giá từ 2 triệu đồng trở lên thì hành vi này là nguy hiểm cho xã hội và có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 143, Bộ luật hình sự năm 1999, sửa đổi bổ sung năm 2009. Vụ việc xảy ra ở Đồng Tâm vừa qua có dấu hiệu tội phạm về các tội: bắt giữ người trái pháp luật và hủy hoại tài sản. Vì vậy, việc cơ quan điều tra Công an Hà Nội khởi tố vụ án là có căn cứ và đúng pháp luật.

Như vậy, vấn đề khởi tố vụ án hay không phải dựa trên cơ sở pháp luật. Nếu có dấu hiệu vi phạm pháp luật thì bất kể cơ quan, tổ chức nào đều phải bị khởi tố, không có trường hợp nào là đặc biệt và ngoại lệ. Ra quyết định khởi tố hình sự chỉ là giai đoạn đầu tiên của quá trình tố tụng để có thể tiến hành điều tra một vụ án mà các dấu hiệu phạm tội đã được ghi nhận. Việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các cá nhân sẽ được xem xét sau, căn cứ vào kết quả điều tra. Pháp luật còn quy định tình tiết giảm nhẹ, miễn trừ hình sự và hành chính. Trên cơ sở đó căn cứ tính chất, mức độ hành vi vi phạm để quyết định xử hay không, miễn hay không, xử nặng hay nhẹ. Khởi tố cũng có thể miễn trách nhiệm hình sự, có thể miễn hình phạt, có thể xử nhưng cho hưởng án treo, hay xử phạt cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ. Vì vậy, trách nhiệm của cơ quan thực thi pháp luật là phải khởi tố điều tra, làm rõ những vấn đề đó để đảm bảo sự công bằng và sự tôn nghiêm của pháp luật./.