NVA41 - XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN VIỆT NAM XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

 

Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước kiểu mới được xây dựng trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Đó là một Nhà nước đại đoàn kết toàn dân, dựa trên nền tảng liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Một Nhà nước khác về chất so với Nhà nước pháp quyền tư sản chứa đựng thuộc tính bất bình đẳng, áp bức, bất công đã không được nhân dân ta lựa chọn và ngay trong Hiến Pháp năm 2013 khẳng định: “Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức”. Để đảm bảo thực thi quyền lực chính trị ở nước ta hiện nay, cần phải xây dựng nhà nước pháp quyền thật sự của dân, do dân và vì dân. Hiến pháp xác định: “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân”.

Trước hết, cần phải xác định rõ ràng rằng: Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân là nhà nước mà ở đó mọi quyền lực Chính trị - quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, được tổ chức tập trung thành Nhà nước và “nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp, bằng dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước”. Quyền lực chính trị là do Nhà nước nắm giữ, nhưng quyền lực ấy là của nhân dân giao cho. Chính nhân dân là người tổ chức ra nhà nước và trao quyền lực cho Nhà nước. Nhà nước là công cụ của nhân dân, thay mặt nhân dân để thực thi quyền lực chính trị mà nhân dân giao cho. Muốn quản lý và điều hành tốt xã hội, Nhà nước phải thông qua nhân dân, tạo điều kiện để nhân dân tham gia quản lý nhà nước và xã hội, kiểm tra, kiểm soát và giám sát hoạt động của Nhà nước. Chính nhân dân là người quản lý nhà nước và xã hội, đồng thời, là người tổ chức và thực thi quyền lực chính trị - quyền lực nhà nước trên các lĩnh vực của đời sống xã hội.

Nhân dân là lực lượng cơ bản của mọi cuộc cách mạng và là người sáng tạo ra lịch sử, sản xuất ra của cải vật chất và tinh thần nuôi sống xã hội. Trong sự nghiệp cách mạng của mọi thời đại, nhân dân giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong việc giành, giữ và thực thi quyền lực chính trị của chế độ chính trị xã hội.

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân là Nhà nước được tổ chức và hoạt động trên cơ sở Hiến pháp và pháp luật, tôn trọng tính tối cao của Hiến pháp và các đạo luật trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội. Hiến pháp quy định: “Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ”. Theo đó, Nhà nước pháp quyền là công cụ quyền lực của nhân dân, do nhân dân tổ chức ra, thay mặt nhân dân, thực thi quyền lực chính trị được nhân dân giao cho. Điều quan trọng, cốt yếu trong tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền Việt Nam là phải đảm bảo tuân thủ đúng Hiến pháp và pháp luật, lấy pháp luật làm tiêu chí chung để kiểm soát, điều hành và quản lý xã hội và tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. “Khẳng định bản chất của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân; đổi mới phương thức vận hành của Nhà nước theo hướng hoàn thiện thể chế, phát huy dân chủ, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân; hoàn thiện mô hình tổ chức của Nhà nước, phân công, phối hợp giữa các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp, coi trọng kiểm soát quyền lực nhà nước; giải quyết mối quan hệ giữa Nhà nước, thị trường và xã hội, quan hệ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Cần nhận thức rõ ràng rằng: Trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thì quyền lực nhà nước là thống nhất, không phân chia và thuộc về nhân dân. Tính thống nhất quyền lực tập trung cao nhất là ở Quốc hội.

Quốc hội được xác định là “cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” được nhân dân giao cho nắm giữ toàn bộ quyền lực trong bộ máy nhà nước. Trong quá trình tổ chức và thực thi quyền lực chính trị ấy, Quốc hội thực hiện việc phân công, giao quyền cho các cơ quan nhà nước khác và “thực hiện quyền giám sát tối cao việc tuân theo Hiến pháp, luật và nghị quyết của Quốc hội” của các cơ quan khác của Nhà nước.

Các cơ quan trong bộ máy nhà nước cùng phối hợp với nhau để thực thi quyền lực mà nhân dân giao cho, đồng thời, chịu trách nhiệm và báo cáo với nhân dân trong quá trình thực thi quyền lực của mình. Chính sự phân công và phối hợp chặt chẽ đó đã tạo nên sự thống nhất, thông suốt, đồng bộ và hiệu quả trong việc thực thi quyền lực nhà nước.

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam luôn xác định mục tiêu cao cả nhất là vì con người, mọi hoạt động của Nhà nước luôn hướng tới mục tiêu phục vụ con người - chủ thể sáng tạo xã hội. Để đảm bảo thực thi đúng, đủ quyền lực mà nhân dân giao, trong quản lý và điều hành xã hội, nhà nước thực hiện mở rộng dân chủ hóa, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, gắn với kỷ luật, kỷ cương và tăng cường pháp chế, đảm bảo cho nhân dân được làm tất cả những gì mà pháp luật không cấm. “Nhà nước bảo đảm và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân; công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân; thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, mọi người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện”. Từng bước tạo điều kiện cho nhân dân nắm bắt và làm chủ xã hội, trước hết là kinh tế, đến chính trị và thực sự trở thành chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước.

Nhà nước pháp quyền phải đấu tranh, bảo vệ các quyền tự do, dân chủ và lợi ích hợp pháp của nhân dân, giải quyết hài hòa, kịp thời những yêu cầu, kiến nghị hợp pháp, chính đáng của nhân dân theo đúng quy định của pháp luật.

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam phải do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam là nhân tố cơ bản, quyết định tính định hướng chính trị của Nhà nước. Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước là vấn đề cốt lõi quyết định sự tồn vong của Nhà nước - của chế độ chính trị xã hội ta. Do đó, cần phải không ngừng đổi mới xây dựng, chỉnh đốn Đảng, làm cho Đảng ta thật sự trong sạch, vững mạnh, thật sự là “đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, … là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội”.

Việc tổ chức và thực thi quyền lực chính trị trong chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay, tất yếu cần phải “xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, vì nhân dân phục vụ và vì sự phát triển của đất nước. Tăng cường công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình, kiểm soát quyền lực gắn với siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong hoạt động của Nhà nước và của cán bộ, công chức, viên chức”.

Thực tiễn cho thấy, tổ chức và hoạt động của bộ máy Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là “tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân”. Nhà nước, các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội là công cụ quyền lực của nhân dân. Thông qua Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội, nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình đối với toàn xã hội. Hiệu quả của việc thực hiện quyền làm chủ của nhân dân phụ thuộc vào việc hoàn thiện và sự vững chắc của cả hệ thống chính trị mà trọng tâm là sự trong sạch, vững mạnh của bộ máy nhà nước - công cụ sức mạnh quyền lực chính trị của nhân dân. Để đảm bảo được điều đó, cần: “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân do Đảng lãnh đạo là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị. Nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà nước. Xác định rõ hơn vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp trên cơ sở các nguyên tắc pháp quyền, bảo đảm quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và tăng cường kiểm soát quyền lực nhà nước. Xây dựng hệ thống pháp luật đầy đủ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo đảm yêu cầu phát triển nhanh, bền vững”. “Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội, bảo đảm Quốc hội thực sự là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất”; “Xây dựng nền hành chính nhà nước phục vụ nhân dân, dân chủ, pháp quyền, chuyên nghiệp, hiện đại, trong sạch, vững mạnh, công khai, minh bạch”; “Tiếp tục xây dựng nền tư pháp Việt Nam chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân”; “Tiếp tục hoàn thiện tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với địa bàn”; “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, phục vụ nhân dân và sự phát triển của đất nước”; “Gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với tổ chức thi hành pháp luật”.

Xây dựng Nhà nước pháp quyền ở nước ta hiện nay là yếu tố cơ bản đảm bảo cho việc giữ vững và thực thi có hiệu quả quyền lực chính trị, là yếu tố cơ bản đảm bảo cho nhân dân có thực quyền tham gia vào quản lý, kiểm soát bộ máy nhà nước, khắc phục sự “tha hóa” quyền lực trong bộ máy nhà nước, đồng thời, khơi dậy sức sống và sự sáng tạo của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc./.